นัยยะเรื่องมาตาธิปไตยในวรรณคดีไทย(สยาม)
วันที่โพสต์: 08/01/2020
 
หลังจากทบทวนอยู่หลายต่อหลายครั้ง จึงพบว่าข้อครหาเรื่องการมีภรรยามากของเหล่าตัวเอกชายในนิทานพื้นบ้านและวรรณคดีมีนัยยะที่ซับซ้อนมากเกินกว่าที่จะมองแต่ตามตัวอักษรเพียงชั้นเดียวได้
เดิมนั้น มักเข้าใจว่า ความเจ้าชู้เพียงอย่างเดียวคือสาเหตุของเรื่องทั้งหมด แต่เมื่อพิจารณาแล้ว เพียงความเจ้าชู้ไม่น่าจะทำให้ฝ่ายชายประสบความสำเร็จในการเข้าหาฝ่ายหญิงเสียทุกครั้ง ดังนั้น การที่ฝ่ายชายจะประสบความสำเร็จในการเข้าหาฝ่ายหญิงทุกครั้ง จึงต้องมีปัจจัยร่วม นั่นคือ การใช้คาถาเสกเป่าซึ่งเป็นส่วนหนึ่งจากการร่ำเรียนวิชามา
ขุนแผน ซึ่งนับได้ว่าเป็นต้นแบบชายมากภรรยาในวรรณคดีนั้น เป็นกรณีตัวอย่างจากการทดลองใช้วิชาเช่นกัน
เมื่อวิเคราะห์จัดระเบียบแบบแผนขึ้นมาใหม่เกี่ยวกับความมากภรรยาของตัวเอกฝ่ายชายโดยใช้ขุนแผนเป็นตัวเปรียบเทียบ(ในบางเหตุการณ์หลังพลายแก้วศึกษาวิชาจบมาใหม่ๆ) ก็สรุปเป็นทฤษฎีได้ดังนี้
เมื่อตัวเอกฝ่ายชายเข้าหาผู้หญิงทั้งโดยเจตนาและไม่เจตนา(กรณีที่ไม่เจตนาคือ อาจเข้าห้องผิดรึแอบมาถามทางไปห้องอื่น) ก็จำเป็นต้องใช้คาถาจำพวกเมตตามหานิยมเสกเป่าใส่สาวเจ้าของห้องนั้นไปก่อนเพื่อป้องกันไม่ให้นางโวยวายเรียกคนในบ้านเข้ามารุมประชาทัณฑ์ถึงในห้อง(เพราะผู้หญิงในอดีตไม่ใช่ว่าจะยอมชายใดได้ง่ายๆ ดังนั้น ฝ่ายชายจึงจำต้องมีคาถาไว้ใช้เป็นช่วยนั่นเอง)
แต่เนื่องจากความแรงของวิชา จึงทำให้เกิดผลพวงตามมา เช่น พอจะไปที่อื่นฝ่ายหญิงก็ไม่ยอมให้ไป รวมถึงอาจมีการพยายามยื้อตัวไว้และข่มขู่ว่า หากฝ่ายชายหนีไปเฉยๆตนจะโกนเรียกให้คนช่วย ฝ่ายชายจึงเลี่ยงไม่ได้ต้องสมยอมเพราะฤทธิ์คาถาที่ตัวเองเป่า(ปลาหมอตายเพราะปากโดยแท้)
และอีกส่วนหนึ่ง ก็มาจากความเจ้าชู้ร่วมกับความสงสัยของฝ่ายชายเองด้วยว่า วิชาที่ตนมีติดตัวมานั้นจะไปได้สุดแค่ไหน
 
ส่วนข้อสังเกตสำคัญที่เชื่อมโยงเรื่องการมากภรรยากับมาตาธิปไตยนั้น เริ่มจากข้อสังเกตที่ว่า การได้ภรรยาเพิ่มขึ้นในแต่ละครั้ง มักมาพร้อมกับอำนาจที่เพิ่มขึ้น ทางออกของปัญหาที่แก้ไม่ได้ สิ่งใหม่ๆและเส้นทางให้ก้าวไปต่อ ฯลฯ ซึ่งเป็นสิ่งที่ฝ่ายชายผู้เป็นสามีของพวกนางนั้นไม่เคยรู้และไม่เคยมีมาก่อน และมีนิทานพื้นบ้าน-วรรณคดีอยู่หลายเรื่องที่ระบุอยู่อย่างค่อนข้างชัดเจนว่า ผู้หญิงที่เก่งและดีสามารถช่วยแก้ปัญหาให้สามีได้สารพัดเรื่อง ไม่เว้นแม้แต่ปัญหาการเมืองและความขัดแย้งในระดับชาติ
อย่างกรณี ภรรยาของหนุมานนั้น หากพิจารณาดีๆจะพบว่า มีอยู่หลายนางที่เมื่อได้เป็นภรรยาของหนุมานแล้ว ทำให้หนุมานสามารถเคลียร์เส้นทางและปัญหาต่างๆนานาให้พระรามผู้เป็นนายนายได้หลายอย่างเลยทีเดียว

ส่วนในกรณีของนางเบญจกายนั้น เนื่องจากมีคดีติดตัวเมื่อครั้งใช้กลศึกแปลงเป็น “นางลอย” ที่แม้ว่าพระรามจะไม่ถือโทษเนื่องจากเป็นแก่ความซื่อสัตย์ของพิเภกผู้เป็นพ่อที่แข็งใจยอมให้ประหารนางตามกฎอัยการศึกขณะนั้นจึงปล่อยตัวมาให้รอดชีวิต แต่ก็ไม่มีหลักประกันใดๆที่จะยืนยันได้ว่า ในอนาคตนางจะพ้นโทษจากทศกัณฐ์ หนุมานจึงต้องผูกหลักประกันใหม่ขึ้นอีกชั้นด้วยการผูกสัมพันธ์เป็นสามีภรรยากับนาง ซึ่งหลังจากนางกลับไปถึงลงกา ทศกัณฐ์ก็ไม่ได้เอาเรื่องแต่อย่างใด และนางยังสามารถใช้ชีวิตอยู่ในนครลงกาได้อย่างปกติสุขโดยที่ทศกัณฐ์ไม่แตะต้องใดๆเลยแม้แต่น้อย ซึ่งเหตุที่ทศกัณฐ์ไม่ยุ่งกับนางเบญจกายนี้ก็เป็นไปได้ว่า เพราะทศกัณฐ์นั้นทราบฝีมือของหนุมานเป็นอย่างดีและต้องการได้ตัวหนุมานมาอยู่ฝ่ายตนตั้งแต่ตอนที่มาเผาลงกาแล้ว ดังนั้นทศกัณฐ์น่าจะมีความเกรงใจหนุมานอยู่ไม่น้อยเช่นกัน ดังนั้นเมื่อนางเบญจกายหลานของตนตกเป็นภรรยาของหนุมาน ทศกัณฐ์จึงไม่ได้ว่าอะไร เพราะต้องการใช้นางเบญจกายผู้เป็นหลานสาวนี้ เป็นห่วงเอาไว้คล้องใจหนุมานดึงตัวมาเข้าร่วมกับตนเองด้วยก็เป็นได้

จริงๆแล้ว ทศกัณฐ์น่าจะอยากได้ตัวหนุมานมาใช้งานมากจริงๆ เพราะขนาดลูกสาวแท้ๆของตัวเอง อย่างนาง สุพรรณมัจฉาพอได้เป็นภรรยาของหนุมานแล้ว ทศกัณฐ์ยังไม่เอาความ คาดโทษ ก็คงอยากได้มาเป็นลูกเขยนั่นละ จะได้สนิทใจกว่า

นอกจากนี้ นางสุพรรณมัจฉายังได้ลูกของหนุมานซึ่งอยู่ในครรภ์เป็นเกราะป้องกันไม่ให้ฝ่ายลงกาและพันธมิตรกล้าแตะต้องไล่ล่าทำอันตรายพวกตนด้วย แต่ที่นางสุพรรณมัจฉาไม่อยู่ในลงกาเหมือนนางเญจกายทั้งที่เป็นลูกทศกัณฐ์ น่าจะมาจากกรณีที่ว่า นางเบญจกายแค่ทำภารกิจล้มเหลว แต่นางสุพรรณมัจฉานั้นนอกจากทำภารกิจหยุดการจองถนนไม่ได้แล้วยังช่วยถมถนนคืนให้ศัตรูด้วย นางสุพรรณมัจฉาก็คงรู้ตัวดีว่า ถ้ากลับไปอยู่ลงกาคงจะลำบาก ถึงแม้ว่าทศกัณฐ์อาจจะไม่ว่าอะไรก็จริง แต่ก็ยังมีบรรดาพระญาติและขุนนางคอยเพ่งเล็งอยู่ หากกลับไปคงไม่สู้ดีนัก นางเลยหลบไปเป็นซิงเกิ้ลมัมจนลูกรู้ความแล้วถึงปล่อยให้ลูกใช้ชีวิตต่อเอาเอง

และด้วยเหตุนี้เอง เมื่อหนุมานใช้แผนถูกขับไล่ออกจากกองทัพพระรามแล้วหันมาพึ่งบารมีทศกัณฐ์ ทศกัณฐ์ผู้มีศักดิ์เป็นทั้งลุงเขย(ลุงของนางเบญจกาย)และพ่อเขย(พ่อของนางสุพรรณมัจฉา) และเพิ่งเสียอินทรชิตผู้เป็นรัชทายาทไป จึงอ้าแขนโอบรับตัวหนุมานไว้ให้มั่นทันทีโดยไม่ไตร่ตรองสงสัยใดๆทั้งสิ้น
อีกสาเหตุหนึ่งที่ตัวเอกชายในวรรณคดีมีภรรยาเยอะ ก็อาจมาจากเหตุผลที่ว่า ผู้หญิงที่เก่งและฉลาดเองก็อยากได้สามีที่เก่งกล้าสามารถไว้ประดับบารมีเช่นกัน เพื่อที่จะได้เอาไว้บอกคนอื่นได้ว่า
" ผู้ชายคนนั้นน่ะ สามีพี่เอง "
เช่นกรณีของ หนุมานกับนางนางบุษมาลีและนางวานริน ซึ่งได้สามีเป็นผู้ส่งตัวกลับสวรรค์ไป เป็นต้น ซึ่งทั้ง๒นางนี้ ก่อนถูกลงโทษให้ลงมายังโลกมนุษย์ก็เป็นชาวฟ้าที่มีฐานะทางสังคมค่อนข้างสูงกว่าหนุมานผู้เป็นสามีอยู่แล้วด้วย
 
หากสงสัยว่า ทำไมต้องให้ตกเป็นภรรยาก่อนจึงสามารถช่วยฝ่ายชายได้ ประเด็นนี้ก็คงตอบได้ว่า ใครก็ตามที่กุมความลับรึสิ่งสำคัญซึ่งเป็นอำนาจในการเอาชนะปัญหาอยู่นั้นคงไม่ยอมบอกความลับสู่ความสำเร็จที่ตนเก็บงำไว้ให้คนแปลกหน้ารับรู้อย่างแน่นอน ดังนันจึงจำต้องอาศัยความสนิทสนมอย่างมากเพื่อให้ได้ความลับที่ต้องการมา ดังนั้น เมื่อเป็นกรณีของหญิงกับชาย ความสนิทสนมที่ดูเป็นรูปธรรมและง่ายต่อการอธิบายมากที่สุด จึงเป็นความสัมพันธ์ในรูปของ สามี-ภรรยา นั่นเอง
(ผู้หญิงชั้นหัวหน้าทั้งนั้นที่เขาหาสามีเป็นนักรบ)
ส่วนกรณีที่พระอภัยมณีได้นางเงือกเป็นภรรยานั้น ก็สามารถมองได้ว่า การที่นางเงือกช่วยพาพระอภัยมณีลี้ภัยนางผีเสื้อสมุทรจนมาถึงเกาะแก้วพิสดารได้อย่างปลอดภัยนี้ มันก็ทำให้พระอภัยมณีเป็นหนี้ชีวิตของนางเงือกไปโดยปริยาย และพระอภัยมณีเองนั้นก็ซาบซึ้งในบุญคุณของนางเงือกมากที่อุตส่าห์ยอมเสี่ยงตายอาสาเข้ามาช่วยทั้งๆที่ไม่เคยรู้จักกันมาก่อนและนางยังต้องเสียทั้งพ่อและแม่ไปพร้อมๆกันในคราวเดียว ดังนั้น พระอภัยมณีจึงคิดอยากหาวิธีชดใช้และตอบแทนบุญคุณนางเงือกให้จนได้
ทว่า สถานการณ์และสถานภาพของพระอภัยมณีในขณะนั้น นอกจากปี่แล้วก็แทบไม่มีวัตถุสิ่งของอะไรที่มันดูน่าจะนำมาชดใช้ชีวิตของพ่อเฒ่าแม่เฒ่าเงือกที่เสียไปและทดแทนบุญคุณหนี้ชีวิตของนางได้แม้แต่อย่างเดียว(จริงๆตอนนั้นพระอภัยมณีคงแทบไม่มีอะไรติดตัวมาเลยด้วยซ้ำ) ครั้นจะรอจนตัวเองออกจากเกาะแก้วพิสดารสำเร็จก่อน ก็ไม่รู้ว่าในอนาคตจะมีวาสนาได้พบเจอกับเจอนางเงือกนี้อีกรึเปล่า
ดังนั้นพระอภัยมณีจึงต้องชดใช้หนี้ชีวิตและตอบแทนบุญคุณรวมถึงรับผิดชอบความสูญเสียของนางเงือกผู้ช่วยให้รอด(ซึ่งเผ่าพันธุ์นี้ก็มีระดับฮอร์โมนไม่ค่อยจะปกติเท่าไหร่)ด้วยร่างกายของตัวเอง(!?!)
 
อนึ่ง ในวรรณคดี ผู้หญิงที่เก่งแต่ร้ายกาจ ก็สามารถทิ้งสิ่งดีๆเหลือไว้ให้สามีได้
นางผีเสื้อสมุทร ทิ้งสินสมุทรบุตรชายคนเดียวของนางไว้เป็นกุญแจสู่อิสรภาพของพระอภัยมณี
นางบัวคลี่ ทิ้งบุตรชายคนเดียวให้ขุนแผนนำมาสร้างเป็นกุมารทองไว้ใช้ในการศึกและด้านอื่นๆ
 
ขณะเดียวกัน พระเอกนิทานบางเรื่องก็จำใจมีภรรยาเยอะ อย่างพวกที่ตีเมืองขึ้นรึเมืองยักษ์สำเร็จแล้วก็ได้ธิดาเจ้าเมืองพ่วงมาด้วย ซึ่งเหตุที่จำใจต้องรับไว้จริงๆ ก็เป็นการเพราะหากไม่รับมาดองกันไว้เดี๋ยวมันได้ตีแย่งอำนาจกันเองจากภายใน แล้วลุกฮือขึ้นมาตลบหลังเอาทีเผลออีก ซึ่งมันจะเป็นปัญหาใหญ่มาก การแต่งงานจึงเป็นอุบายหนึ่งในการรักษาความสงบของระเบียบการปกครองของบ้านเมือง
และมีบางกรณี เช่น เมือง๒เมืองซึ่งมีกำลังรบ ยุทโธปกรณ์ และวิยทาการ อยู่ในระดับเดียวกันรึสูสีใกล้เคียงกัน แต่ฝ่ายนั้นก็เปิดใจยอมรับเป็นมิตรกับฝ่ายเมืองพระเอก จึงมีความสัมพันธ์กันเป็นเหมือนเมืองพี่เมืองน้อง ถ้อยทีถ้อยอาศัยกันดี จนวันหนึ่งเจ้าเมืองที่เป็นคู่มิตรกันเกิดอยากยกลูกสาวตนเองให้เพื่อความสมานฉันท์มั่นคงยิ่งขึ้น ซึ่งถ้าพระเอกไม่รับก็บันเทิงแน่นอน เพราะอีกฝ่ายอุตส่าห์ยอมใจ ทั้งๆที่ศักยภาพกำลังรบรึก็สูสีกันอยู่ ธิดาที่จะยกให้ก็เป็นหญิงงามที่เพียบพร้อมรอบรู้เพราะได้รับการศึกษามาอย่างดี คัดแล้วคัด มีความเหมาะสมที่จะคู่กันได้(เพราะถ้าไม่มั่นใจว่าธิดาตนเองเพียบพร้อมจริงๆคงไม่ยกให้หรอก เพราะจะพลอยถูกครหานินทาให้อับอายซะเปล่าๆ)
แต่เมื่อถูกปฏิเสธไม่รับไว้ ฝ่ายผู้ที่ยกให้ก็จะเสียหน้าถูกครหานินทาให้อับอายอีกเช่นกัน และก็จะกลายเป็นภาพของกการปฏิเสธไมตรี หยามน้ำใจ ฯลฯ ซึ่งหากหาทางออกที่ดีให้ทุกฝ่ายไม่ได้ปัญหาก็อาจบานปลายกลายเป็นสงครามได้ ซึ่งความสูสีทางด้านการรบก็จะทำให้กลายเป็นสงครามใหญ่ที่สร้างความสูญเสียได้อย่างมโหฬารด้วย
ดังนั้น ธรรมเนียมการแต่งงานแบบหนึ่งชายหลายหญิงในอารยธรรมโบราณที่ยังหลงเหลือตกทอดมาในนิทานพื้นบ้านและวรรณคดีต่างๆ จึงเป็น๑ในอุบายเชิงจิตวิทยาเพื่อยุติความขัดแย้ง รักษาความมั่นคง และสร้างเอกภาพของสังคมขนาดใหญ่ที่มีความหลากหลายนั่นเอง
อนึ่ง ในนิทานพื้นบ้าน-วรรณคดี ถึงฝ่ายชายจะมีภรรยาเยอะแต่ก็ไม่ได้ใช้ความรุนแรงรึข่มขืนฝ่ายหญิง เกือบ๑๐๐%ของภรรยาที่ได้มาจะเกิดขึ้นจากความสมยอมของทั้ง๒ฝ่าย(ละกรณีพระอภัยฯกับนางผีเสื้อฯไว้ในฐานที่เข้าใจ)
ด้านที่ไม่พอใจจริงๆนั้น ส่วนใหญ่จะเป็นฝ่ายพ่อแม่ของฝ่ายหญิงที่มีฐานะอยู่ในระดับเดียวกันรึสูงกว่าฝ่ายชายอยู่ก่อนแล้ว เพราะถือว่าเป็นการหยามเกียรติกัน ถึงลูกจะสมยอมแต่พ่อแม่ก็ไม่ยอม มันเลยเกิดการลุกลามบานปลายกลายเป็นสงครามขึ้นมาได้ แต่ถ้าครอบครัวฝ่ายหนึ่งมีฐานะด้อยกว่าอีกฝ่าย พ่อแม่ของฝ่ายที่มีฐานะด้อยกว่าจะตกลงยอมรับตามการสมยอมของลูกทันที เพราะหวังพึ่งบารมีจากความมั่นคงด้านฐานะของอีกฝ่ายได้นั่นเอง
 

ส่วนกรณีที่ปรากฏว่าตัวละครชายมีนางสนมอยู่เป็นจำนวนมหึมามหาศาลแต่กลับไม่ปรากฏทั้งชื่อและบทบาทในท้องเรื่อง อย่างเช่น นางสนมจำนวน ๕,๐๐๐ นางของหนุมานซึ่งขณะนั้นได้รับพระราชทานตำแหน่งให้เป็น พระยาอนุชิต ปกครองเมืองนพบุรีที่สร้างใหม่ และ นางสนมทั้ง ๘๔,๐๐๐ นางของทศกัณฐ์ผู้ปกครองกรุงลงกา ตามที่ปรากฏอยู่ในรามเกียรติ์ฉบับสยามรัฐ

 

นางสนมเหล่านี้ มีความเป็นไปได้ว่า ส่วนใหญ่จะมาจาก “ม่ายหลวง” คือ พวกนางอาจเคยเป็นภรรยาของบรรดาทหารขุนศึกนายกองทั้งหลายที่เสียชีวิตไปในสงครามจึงกลายเป็นม่าย และถูกตัดสวัสดิการขั้นพื้นฐานที่พวกนางเคยได้รับเมื่อครั้งสามียังอยู่ พวกนางจึงถูกโอนมาให้เข้ามาเป็น “ม่ายหลวง” ได้รับอุปการะในฐานะของนางสนมเพื่อให้พวกนางมีโอกาสได้รับสวัสดิการพื้นฐานกันต่อไปยาวๆ ไม่ต้องใช้ชีวิตอย่างยากลำบากอัตคัตขัดสนกันไปวันๆ และก็น่าจะเป็นเพราะการรับอุปการะบรรดาภรรยาม่ายของเหล่าอดีตทหารที่ได้สละชีพในสงครามจำนวนมหึมามหาศาลมาเป็นนางสนมถึง ๘๔,๐๐๐ นางและสามารถบริหารจัดการดูแลพวกนางให้มีชีวิตความเป็นอยู่ที่สุขสบายได้เป็นอย่างดีนี้เอง ที่ทำให้ทศกัณฐ์สามารถซื้อใจเหล่าข้าราชบริพารและราษฏรทั้งหลายทำให้รากฐานอำนาจของตนเองมั่นคงแน่นหนาไม่สั่นคลอนมาเป็นเวลายาวนาน ทั้งยังทำให้ทศกัณฐ์สามารถปลุกระดมอาณาประชาราษฎ์ทั้งหลายให้ลุกขึ้นมาเป็นทหารร่วมรบกับพระรามได้ง่ายอีกด้วย(นัยว่าถึงสามีจะไปตายในสนามรบก็ไม่ต้องเป็นห่วงภรรยา เพราะทางบ้านเมืองเองก็มีกฎหมายคุ้มครองและมีศักยภาพในการดูแลมากพอจนไม่ต้องเป็นกังวลใดๆ)

 

พล๊อตเรื่องที่น่าจะพอจะใช้เทียบเคียงอธิบายได้ น่าจะเป็นอนิเมะเรื่อง Isekai wa Smartphone to Tomo ni
ประเภท: บันทึก, อื่นๆ

บล็อกที่น่าจะชอบ

03/10/2015
จากภาพกิฟอนิเมตเก่าที่เป็นสาวน้อยปาลูกดอกงานวัดที่ผมเคยแปะไปแล้ว http://www.wecomics.in.th/illustrations/Throwing-Darts/detail-page/10590หลังจากนั่งปั่นกันหลังขดหลังแข็งกับเพื่อนอีกสองคน ตอนนี้ก็ได้กลายเป็นอนิเมชั่นเต็มเรื่องไปแล้วเป็นที่เรียบร้อย!!!ผมย
11/09/2017
“ใครมันจะไปตีนิ่งได้ตลอดกันเหล่า ต้องมีหลุดบ้าง อะไรบ้างจะได้ไม่เมื่อยหน้า!” มาดนิ่ง หล่อ เท่ผู้ชายบุคลิกโดนใจสาวน้อย สาวใหญ่นั้นมักจะปรากฏอยู่ในอนิเมะแทบจะทุกเรื่อง และคนเหล่านี้มักเป็นหนุ่มในอุดมคติของสาวๆ ความเฟอร์เฟคชนิดที่ไม่หลุดออกจากวงโคจรพร้อมกางบ
01/06/2017
เรื่องมีอยู่ว่า อาทิตย์ก่อนนู้นแอดเขียนบล็อก คุณกินล้อเรื่องไหน ฮาสะเทือนใจที่สุด 55555 แล้วมีอยู่ตอนนึงที่พวกคุณกินผมร่วงเพราะแก๊สพิษ จนต้องแซวเรื่องพ่อบ้านดำด้วยการเอาวิกของเซบาสเคียนกับอลิซาเบธมาใส่ แอดเลยมีความคิดว่า งั้นถ้าตัวละครอื่นๆผมร่วงหมดหัวล่ะ
19/11/2016
*กรุณาฟังเสียงพากย์ก่อนอ่านบทความในรูปเพื่ออรรถรส*[วรรณxวาน]ฟังเสียงพากย์ : ว่าด้วยเรื่องเครื่องแต่งกาย
ส่ง
ความคิดเห็น ()